FUDBAL
Reč "fudbal" dolazi od engleskog naziva "football" (eng. foot: stopalo; ball: lopta) i doslovno značenje mu je "loptanje stopalima" (zbog čega se u hrvatskom jeziku koristi izraz "nogomet"). Ipak, naziv football danas se koristi za više od jedne igre. Kod nas, on se odnosi na "evropski fudbal" (u Severnoj Americi poznat kao "soccer") dok se u SAD i Kanadi, on uglavnom odnosi na igru koja u Evropi, izuzev Velike Britanije, nije jako rasprostranjena i nazivamo je "američki fudbal".
Fudbal koji se igra kod nas zasigurno je najpopularnija verzija sporta pod ovim nazivom i generalno predstavlja najpopularniji ekipni sport na svetu. Izuzetno je popularna u Evropi i Južnoj Americi a svetski šampionati u fudbalu su danas, uz Olimpijske igre, najgledaniji sportski spektakl.
Fudbal je ekipni sport koji se igra s loptom. Igra se na velikom terenu s dva gola i cilj igre je ubaciti loptu u gol protivničkog tima. Svaki tim u igri ima 10 igrača i jednog golmana. Raspored igrača na terenu tj. formaciju određuje trener u zavisnosti od potrebe. Jedna od najčešće korišćenih formacija je 4-4-2 (četiri igrača u odbrani, četiri na centru terena i dva u napadu). Ofanzivna formacija je često 4-3-3 (četiri igrača u odbrani, tri na centru i tri u napadu) dok je česta varijanta defanzivne formacije 4-5-1 (četiri igrača u odbrani, petorica na centru i jedan u napadu).
Fudbalska pravila
Fudbal se igra na travnatom terenu čije su dimenzije 90-120m u dužinu i 50-90m u širinu. Tereni na kojima se odigravaju internacionalne utakmice nešto su većih dimenzija pa im je dužina između 100 i 110m a širina od 64 do 75m. Granice terena označene su belim linijama čija propisana širina je 10-12cm. Centar terena označen je belim krugom poluprečnika 9,15m a ravna linija koja prolazi kroz centar preseca teren na dva jednaka dela. Sem ovih oznaka, svaki teren mora imati i označenu liniju kaznenog prostora udaljenu 16,5m od svakog gola te tačku 11m metara (udaljenu od gola) s koje se izvode kazneni udarci odnosno jedanaesterci.
Svaki teren mora imati dva gola s prečkama podignutim na visinu od 244cm. Razmak između stativa gola je 732cm.
U svakom trenutku igre, na terenu može biti najviše 11 igrača u svakom timu. U službenim susretima, svaki trener ima pravo napraviti 3 izmene tj. izvesti igrača iz igre i na njegovo mesto poslati nekog od rezervnih igrača s klupe. U prijateljskim utakmicama, broj dopuštenih izmena je uglavnom pet. U utakmicama u organizaciji međunarodnih organizacija FIFA-e i UEFA-e, svaka ekipa na klupi sme imati do pet rezervnih igrača. U slučajevima kaznenih isključenja ili povreda, ekipa može ostati s manje od 11 igrača na terenu ali taj broj nikad ne sme biti ispod osam (na međunarodnim takmičenjima) odnosno sedam (u domaćim takmičenjima i ligama).
Tokom igre, cilj svakog tima je ubaciti loptu što više puta u mrežu protivničkog gola. Ekipa koja zabije veći broj golova pobednik je utakmice. U slučajevima kada obe ekipe zabiju jednak broj golova ili ne zabiju ni jedan go, utakmica završava remijem. Trajanje utakmice je 90min, podeljeno u dva poluvremena od 45min.
U nekim fazama pojedinih takmičenja, ovakav rezultat zahteva produžetak igre.
Igra se prvo produžava za još 30min tj, odigravaju se još dva kratka poluvremena od po 15 min. Iako je donedavno na nekim takmičenjima postojalo pravilo tzv. zlatnog gola koje je značilo da se produžeci prekidaju onog trenutka kada prva ekipa postigne gol, danas se to pravilo više ne praktikuje već se produžeci igraju do isteka dodatnih 30min a konačni rezultat po isteku svih 120min određuje protivnika. Ukoloko ni nakon isteka vremena za produžetke ni jedna ekipa nije u vođstvu, pobednik se odlučuje izvođenjem jedanaesteraca. Jedanaesterce naizmenično ispucavaju igrači dveju ekipa (ili klubova) dok se golmani smenjuju ispred gola. U pravilu, svaka ekipa izvodi ukupno 5 jedanaesteracaa pobednik utamice je ekipa s većim brojem golova zabijenim iz penala. U slučajevima kada je i nakon izvođenja pet penala na obe strane rezultat izjednačen, nastavlja se s ispucavanjem jedanaesteraca sve do trenutka kada obe ekipe imaju jednak broj izvedenih udaraca ali jedna od ekipa gol više.
Svaka utakmica ima jednog glavnog sudiju koji se tokom cele utekamice nalazi na terenu među igračima te još dvojicu pomoćnih, tzv. linijskih sudija, koji stoje van terena. Dodatni, četvrti sudija, tokom igre najavljuje izmene i brojeve dresova igrača koji učestvuju u izmenama te broj minuta za koje se pojedno poluvreme produžava kako bi se nadoknadilo vreme izgubljeno tokom izmena, povreda i drugih prekida igre unutar regularnog vremena.
Jedno od osnovnih pravila fudbalske igre je da ni jedan igrač, sem golmana, u toku igre ne sme udariti ili dotaknuti loptu rukom ili dlanom (udarci ramenom su dopušteni).
Golman loptu rukom može dodirivati isključivo unutar kaznenog prostora.Loptom se tokom igre na razne načine manevriše uglavnom nogama a ponekad i drugim delovima tela (izuzev nedopuštenih delova). Čest i jako zastupljen oblik manevrisanja loptom je tzv. dribling , ali se lopta može upućivati prema drugom igraču i iz pozicije izvan terena (u slučajevima kada je dosuđen aut ), može se ispucavati direktno prema golu, dodavati ili odbijati glavom itd. Jedan od čestih manevara za oduzimanje lopte protivničkom igraču je uklizavanje u kom igrač nogama uklizava pod noge igrača koji u tom trenutku drži loptu pokušavajući je osvojiti za svoju ekipu. Ukoliko se kod uklizavanja dogodi fizički kontakt između dvojice igrača, dosuđuje se prekršaj a lopta ponovo pripada ekipi čiji je igrač imao loptu pre uklizavanja.
Sudijske kazne i vrste prekršaja
Slobodni udarac - dosuđuje se ekipi čiji je igrač napravio prekršaj u toku igre. Suđeni prekršaj može biti direktni i indirektni.
Kod direktnog slobodnog udarca, igrač koji izvodi udarac ima pravo pucati prema golu.
Ovakva kazna dosuđuje se zbog: udaranja protivničkog igrača, rušenja ili pokušaja rušenja, skakanja na protivnika, napada, guranja, fizičkog kontakta s protivničkim igračem kod ulizavanja, držanja protivnika, pljuvanja ili igre rukom.
Ukoliko se prekršaj dogodio unutar kaznenog prostora, dosuđuje se jedanaesterac tj, kazneni udarac (penal).
Kod indirektnog udarca - loptu, pre ispucavanja prema golu, moraju dotaknuti barem dva igrača.
Ovakav se udarac dosuđuje kada igrač: opstruiše igru protivnika, igra opasno (previsoko podignuta noga), sprečava golmana da ispoca loptu rukom. Indirekt se dosuđuje i kada golman drži loptu duže od 6sec, primi loptu u ruke nakon što mu je saigrač dodao nogom, primi loptu u ruke nakon što mu je saigrač dobacio iz auta, primi loptu u ruke nakon što je ispustio a da je u međuvremenu ni jedan saigrač nije dotaknuo.
Jedanaesterac ili penal dosuđuje se za bilo koji prekršaj koji se dogodio u u odbrambenom kaznenom prostoru.
Penal izvodi igrač s tačke 11m, golman se mora kretati samo uz gol liniju a ostali igrači moraju stajati van kaznenog prostora.
Žuti karton - je vrsta opomene igraču. Dosuđuje se kod: bilo kakvog nesportskog ponašanja, nekulturnog ponašanja ili vređanja, učestalih prekršaja, otezanja (odugovlačenja) igre, kod ulaska unutar kaznenog prostora za vreme izvođenja penala, kod ulaženja ili izlaženja s terena bez dopuštenja glavnog sudije.
Crveni karton- kazna je koja igrača isključuje iz igre. Sudija kod teških prekršaja može dodeliti automatski crveni karton i isključiti igrača iz igre do kraja utakmice. Takođe, dva žuta kartona u istoj utakmici donose crveni karton te isključenje.
Crveni karton dosuđuje se za: ozbiljne i oštre prekršaje, nesportsko ponašanje, prekršaje izvedene u čistoj gol prilici za protivnika, pljuvanje protivničkog igrača ili bilo koje druge osobe, zaustavljanje lopte rukom, golmanovu igru rukom van kaznenog prostora.
U fudbalu postoji i pojam "parnih kartona" koji se odnosi na dva žuta kartona dobijena u dve različite utakmice ali unutar određenog dela takmičenja ili u nacionalnoj ligi. Kada igrač sakupi dva žuta kartona u dve utamice, tada mora propustiti jednu (narednu) utakmicu iako onu, u kojoj mu je dosuđen drugi (parni) žuti karton, ima pravo odigrati do kraja.