Vaterpolo (eng. water polo tj. polo u vodi) je ekipni, vodeni sport s loptom koji danas uživa veliku popularnost širom sveta i, uz fudbal, predstavlja najstariju ekipnu disciplinu Olimpijskih igara ( u program je uvršćen još 1900. godine.).
U vaterpolo utakmicama učestvuju dva tima s po 7 igrača od kojih je jedan golman. Igra se odvija u bazenu a njen osnovni cilj je ubaciti loptu u gol protivničke ekipe. Ekipa koja u toku utakmice da najviše golova protivničkoj momčadi pobednik je okršaja. Meč se odvija pod kontrolom sudija.
Vaterpolo je i ženska i muška disciplina koja zbog kretanja tela kroz vodu zahteva veliku fizičku izdržljivost ali, ujedno pruža i veliku mogućnost pravilnog oblikovanja tela i jačanje muskulature.
Deca koju roditelji žele uključiti u neki vaterpolo klub ili školu vaterpola trebala bi imati barem osnovno plivačko iskustvo i biti slobodna u kretanju kroz vodu.
Prostor za igru i rekvizita
Za takmičenja u organizaciji FINA-e (međunarodne vaterpolo organizacije) vrede jedinstvena pravila. Nacionalne lige i šampionati ipak imaju pravo delimično modifikovati ova pravila.
Prema pravilima FINA-e, propisana veličina bazena je:
-za muški vaterpolo: širina od 20m i dužina (udaljenost između golnih linija) od 30m. Minimalna dubina vode je 1,80m a optimalna 2,00m.
-za ženski vaterpolo: širina od 17m i dužina od 25m. Preporučena dubina vode jednaka je kao i kod muškog vaterpola.
Svaki bazen na kom se odigrava vaterpolo meč mora imati sledeće obavezne oznake:
- bele oznake (stubići) koje označavaju gol liniju i polovine igrališta,
- crvene oznake koje označavaju liniju 2 metra (od gola) te,
- žute oznake koje označavaju liniju 5 metara (od gola).
Takođe moraju biti označene uzdužne linije i to; od gola pa do linije 2m (crvenom bojom), od linije 2m pa do linije 5m (žutom) te od linije 5m pa do centra tj. polovine terena (zeleno). Na svakom kraju igrališta, 2m od ugla bazena i na strani suprotnoj od zapisničkog stola, mora postojati i crvena oznaka za mesto ulaska igrača u igru.
Gol je konstrukcija pravougaonog obilka, sastavljena od dve stative (čiji je unutrašnji razmak 3m) i jedne prečke podignute na visinu od 0,9m iznad vode. Po jedan gol se nalazi na oba kraja igrališta (uzdužno), jednako je udaljen od uzdužnih granica igrališta i nalazi se bar 0.30m ispred granice igrališta. Vrata gola moraju biti bele boje.
Vaterpolska lopta je okrugla, teška 400-500g i za muški vaterpolo mora biti dimenzija 0,68 - 0,71m s pritiskom 90 - 97 kPa. U ženskom vaterpolu, lopte su dimenzija 0,65 - 0,67m s pritiskom 83 - 90 kPa. Vaterpolske lopte moraju biti vodonepropusne, bez vanjskih šavova i bez ikakvih vanjskih premaza. Svaka lopta ima vazdušnu komoru i samozatvarajući ventil.
Takmičarska oprema
Svi igrači u bazenu moraju imati neprovodive kupaće gaćice (ili kostime tj. gaćice s dodatkom u ženskom vaterpolu) te kapice sa specijalnim štitinicima za uši. Kapice su ujedno i znak raspoznavanja dvaju timova pa je neophodno da budu u različitim (ili kontrastim) bojama te da se razlikuju od boje lopte. Dok su stara pravila zahtevala da se koriste isključivo plave i bele kapice, današnja dopuštaju korišćenje različitih boja i amblema koji uglavnom predstavljaju klub ili nacionalnu reprezentaciju. Golmani uvek nose crvene kapice.
Svaki igrač obavezan je imati kapicu na glavi, zavezanu ispod brade tokom cele utakmice. Ukoliko se desi da je tokom igre izgubi, mora je ponovo staviti ili zameniti novom čim se za to ukaže prva prilika.
Sem što se igrači dvaju timova međusobno razlikuju po boji kapica, raspoznavanje je olakšano je i brojem koji se uvek mora nalaziti s obe strane kapice i biti veličine ne manje od 10cm. Dok golman uvek nosi kapicu s brojem 1, ostali igrači nose brojeve od 2 - 13 s tim da crvena kapica br.13 uvek pripada rezervnom golmanu. Sem u slučajevima kada sudija za to izda dopuštenje, brojevi se tokom igre ne smeju menjati.
Na međunarodnim takmičenjima, sem broja, svaka kapica mora imati i službenu međunarodnu slovnu oznaku (sa slovima ne manjim od 4cm) te zastavu države za koju takmičar igra.
Tokom utakmice, igrači na sebi ne smeju imati nikakve predmete koji bi mogli njima ili ostalim igračima naneti ozlede. Zabranjeno je i nanošenje masnih ili bilo kakvih drugih sredstava na kožu.
Pravila igre
Svaka vaterpolska ekipa ima 7 aktivnih igrača u bazenu tokom igre i 6 rezervnih igrača koji tokom meča mogu ulaziti u bazen kao zamena. Rezervni igrači tokom utakmice sede u prostoru predviđenom za igrače koji nisu u igri te pomoćne trenere (tzv."klupa"). Ekipe mogu zameniti klupe samo u poluvremenu i pre početka drugog nastavka produžetaka.
Svaka vaterpolska ekipa uvek mora imati kapitena ili kapetana tj. igrača koji je tokom igre zadužen za disciplinu svojih igrača.
Meč počinje postavljanjem lopte u sam centar bazena. Ekipe bacanjem novčića pre početka utakmice određuju svoje početne strane.
Vaterpolske utakmice u pravilu su podeljene na četvrtine a svaka četvrtina traje po 8 minuta. (Varijacije ovog pravila javljaju se u američkim unvirzitetskim ligama pa je, prema NCAA, utakmica podeljena u tri trećine). Pauza između prve i druge te treće i četvrte četvrtine traje 2min dok pauza u poluvremenu igre traje 5min.
Sem toga, svaki trener ima pravo zatražiti jednominutnu pauzu (tzv. "time out" ili tajmaut) tri puta u toku svake utakmice.
Pred početak svake četvrtine, igrači obeju ekipa nalaze se uz svoju go liniju u razmacima od najmanje 1m. Između dveju stativa gola smeju se nalaziti maksimalno dva igrača. Na sudijin znak, po jedan od igrača svake ekipe kreće od ruba bazena ka lopti koja se nalazi na centru. Pravo da izvede prvi napad dobija ekipa čiji je igrač prvi dotakao loptu. Svaki napad može trajati do 30 sec.
U slučajevima nerešenog rezultata na takmičenjima ili u fazama takmičenja u kojima je neophodan odlučujući rezultat, nakon poslednje četvrtine nastupa nova petominutna pauza nakon koje igrači igraju dva produžetka tj. dva puta po 3 minuta igre (s dvominutnom pauzom između svakog produžetka).
U slučaju da rezultat i nakon toga bude nerešen, odigravaju se "peterci" tj. slobodni udarci s linije 5 metara.
Udarac s linije 5m može se dosuditi i tokom igre kao penal tj. kazneni udarac.Ovakva se kazna dosuđuje kada neki od igrača učini teži prekršaj između linije 5m i gola na igraču čija je ekipa u napadu.
U vaterpolo postoje i tzv. slobodna, kornerska i neutralna bacanja.
U slučajevima povlačenja, potapanja i sličnih prekšaja (faulova) nad protivničnim igračem, sudija dosuđuje prekršaj kog sledi kazna isključenja igrača koji je napravio faul na 20sec iz igre. Igrač se tada povlači u prostor za isključene igrače ne ometajući igru a njegov tim u tom periodu igra s igračem manje.
Jedini igrač koji ima pravo uhvatiti loptu s obe ruke rokom igre je golman i to samo unutar prostora od 5m.
Golman loptu može hvatati (braniti gol) samo unutar svoje polovine terena za igru.
Kratka istorija vaterpola
Preteča današnjeg vaterpola, igra je koja se pojavila još 1869. godine u Velikoj Britaniji a koja je nastala iz želje da se novim, dinamičnim ekipnim sportom u vodi obogate pomalo monotona plivačka takmičenja.
U početku, neki su ovu igru zvali "fudbal u vodi" i vrlo je brzo počela dovoditi veliki broj ljudi u gledalište.
Prepoznavši potencijal ove igre, Londonski plivački savez (LSA; London Swimming Association) već je iduće godine sastavio komisiju čiji je zadatak bio da ustanovi osnovna pravila igre. U popularizaciji vaterpola učestvovale su i sportske institucije zadužene za druge sportove na vodi pa je tako prva pravila vezana za veličinu igrališta i sastav ekipe doneo Veslački klub iz Burnmauta, Engleska (eng. Bournemouth). Igra je uskoro postala popularna kao "polo na vodi" ili "water polo" (nemački naziv za vaterpolo je "wasser-ball").
Tokom godina pravila su se menjala i, u nekim fazama razvoja ovog sporta, vredelo je čak pravilo da svaka ekipa tokom igre ima 12 aktivnih igrača a utakmice su trajale po 20min.
Prva zvanična pravila nastala su 1876. godine kada se u Glazgou (Glasgow), u Škotskoj, odigrala prva utakmica na pravom terenu, omeđenom neophodnim oznakama i to na reci Di (Dee).
Krajem 19. veka vaterpolo se počinje širiti Evropom i severnim američkim kontitnentom i sve se češće igra u zatvorenim prostorima.
Izuzev 1904.godine, vaterpolo se nalazi na programu Olimpijskih igara od 1900 god.
Prvi olimpijski pobednik bila je reprezentacija Velike Britanije 1900. god.
Prvo Evropsko prvenstvo u vaterpolu održano je 1926. god. u Budimpešti gde su domaćini, Mađari, odneli pobedu i postali prvi evropski vaterpolski prvaci u istoriji. Mađari su ujedno i prvi svetski prvaci zahvaljujući pobedi na prvom Prvenstvu sveta u vaterpolu održanom 1973. godine u Beogradu.